Uzależnieniem nazwiemy zaburzenie stanu zdrowia psychicznego, fizycznego (lub obu), w którym występuje czasowy lub trwały przymus zażywania substancji o charakterze psychoaktywnym, a więc pobudzających psychikę i stany emocjonalne człowieka, albo wykonywania określonej czynności. Potocznie za czynniki uzależniające uważa się alkohol, narkotyki, lekarstwa, nikotynę i inne używki, jednak wachlarz ten można rozciągnąć również na całą paletę czynności, których wykonywanie jest kompulsywne i znalazło się poza kontrolą osoby uzależnionej. Wśród nich znajdziemy seks, masturbację, pracę, przymus zakupów, oglądanie telewizji, hazard, konieczność stałej obecności w social mediach, nałogowe granie gry komputerowe, czy w ogóle przebywanie w wirtualnej rzeczywistości Internetu. Klasyczny podział uzależnień według klasyfikacji medycznych rozróżnia uzależnienie fizjologiczne i psychiczne. To pierwsze, poprzez rząd fizjologicznych symptomów, wymusza na uzależnionym przyjmowanie określonej substancji. Konieczność jej zażycia sygnalizowana jest przez organizm takimi objawami, jak bezsenność, bóle, wymioty i biegunki, drgawki czy wzmożona potliwość. Radykalne odstawienie psychostymulanta prowadzi do syndromu abstynencyjnego, co może być nawet niebezpieczne dla życia uzależnionej osoby. Z kolei uzależnienie psychiczne nie prowadzi do pojawienia się fizjologicznych następstw, ale oparte jest na tym samym mechanizmie: posiadania silnej, nagłej potrzeby wykonania określonej czynności lub zażycia substancji chemicznej w celu zaspokojenia pragnienia i rozładowania napięcia (stresu), pojawiającego się w życiu codziennym w określonych sytuacjach. Dane zachowanie ma pomóc w poradzeniu sobie uzależnionego z bólem i dyskomfortem, którego doświadczają.
Psychoterapia uzależnień
Uzależnienia leczone są przy pomocy różnych terapii. Uzależnienia fizjologiczne zwalczane są poprzez detoksykację organizmu i złagodzenie zespołu abstynencyjnego wskutek podania substancji zastępczych lub zmniejszających ból i minimalizujących negatywne efekty odstawienne. Współczesna wiedza medyczna wskazuje, że, wbrew pozorom, jest to stosunkowo łatwa do wyleczenia faza uzależnienia. Problemem jednak okazuje się powiązanie uzależnienia fizjologicznego z psychicznym, bo to wskutek tego drugiego osoby uzależnione fizycznie powracają do nałogu pomimo braku symptomów „głodu”. Dlatego poddaje się ich terapii uzależnień. Dobrze wykształcony psychoterapeuta wzmocni w pacjencie wolę odstawienia substancji lub zaprzestania kompulsywnego wykonywania danej czynności, wskaże mechanizmy obronne, przy pomocy których pacjent racjonalizuje sobie swoje uzależnienie, pokaże też negatywne aspekty pozostawania w nałogu i pomoże wykształcić nowe umiejętności społeczne, dzięki czemu u osoby uzależnionej możliwe stanie się funkcjonowanie w świecie bez danego psychostymulanta. Dla powodzenia terapii uzależnień niezbędna jest abstynencja, co traktowane jest jako pierwszy etap terapii. Dalsze, realizowane są zarówno przy pomocy sesji terapii indywidualnej, jak i terapii grupowych, mających charakter wspierający i edukujący.
Sugerowane artykuły z zakresu psychologii i psychoterapii
- Psychiatra, psycholog czy psychoterapeuta?
- Psychologia – wstydliwy temat
- Psychoterapia rodzinna w świetle procesów