Psychoterapia rodzinna: główne założenia procesu

  Rodzina, podstawowa komórka społeczna, doświadcza w procesie codziennego funkcjonowania kryzysów w relacjach pomiędzy jej członkami. Wybuchające konflikty oddziaływają na nich, powodują napięcia, lęki, frustracje, zanikanie więzi i utrudniają normalne, codzienne funkcjonowanie. A jeśli dodatkowo któryś z członków znajduje się w procesie terapeutycznym, konflikty te będą rzutować na cały proces. Dlatego, żeby zlikwidować przyczyny konfliktów i unormalizować sytuację przeprowadza się proces terapeutyczny dla całej rodziny. Proces ten polega na prowadzeniu rozmowy z terapeutą o sytuacji panującej między bliskimi. Nie ulega wątpliwości, że problemy jednej osoby oddziaływają na jej otoczenie, stąd też konieczność odnalezienia ich źródła i wspólne wyeliminowania wpływu, jaki problemy te mają na resztę rodziny. W toku pracy terapeuta pomaga zdefiniować największe przeszkody w funkcjonowaniu rodziny, zdefiniować potrzeby poszczególnych jej członków i potrzeby całej grupy, pomaga też na nowo zdefiniować role w rodzinie i pchnąć ją na nowe tory. Jak to się jednak dzieje i jak wygląda proces terapii rodzinnej, zależy już od rodzaju podejścia terapeutycznego w którym pracuje terapeuta.

Psychoterapia rodzinna w świetle procesów

Osoby chcące w przyszłości wykonywać zawód psychoterapeuty rodzinnego będą prowadzić terapię rodzin w oparciu o dane podejście terapeutyczne. W zależności od niego, gdzie indziej będą znajdować przyczyny problemów, inne wskażą też metody naprawcze. Przyjrzyjmy się w skrócie najczęściej spotykanym podejściom w ujęciu terapii rodzinnej. Psychoterapia w podejściu psychodynamicznym (psychoanalityczna) na zarzewia konfliktu wskazuje brak wyraźnego ustanowienia granic w pełnieniu poszczególnych ról w rodzinie, które traktowane są zbyt sztywno lub nadmiernie swobodnie. Brak ten bywa spowodowany wewnętrznymi konfliktami określonych jej członków. Jakość życia rodzinnego buduje się w oparciu o rozwój osobowości i wzorce wyniesione z domu. Jeśli wystąpiły powyższe kryteria, powstaje rodzina dysfunkcyjna. Takie patologiczne funkcjonowanie systemu może powodować u domowników zachowania neurotyczne i zaniżające wartość własną. Psychoterapia w ujęciu behawioralno-poznawczym jako przyczynę dysfunkcjonalności rodziny wskazuje bodźce i komunikaty pozawerbalne, które bliscy kierują do siebie. Często jest stosowana w parach, np. między małżonkami lub w układzie rodzic-dziecko. W podejściu tym bywa, że terapeuta przedstawi uczestników procesu jako tych moderujących swoje zachowania przy pomocy systemu nagroda-kara. Wraz z czasem trwania związku bodźce pozytywnie wzmacniające zachowania pary tracą swoją wartość (habituacja). Jeśli partnerzy nie poszukują nowych, wkrótce pojawią się deficyty w zmianach zachowań. Te często prowadzą do trudności w komunikacji, nieumiejętności mówienia o emocjach i potrzebach. Terapeuta sprawić może, że potrzebne będzie poszukanie alternatywnych rozwiązań w celu zmiany problematycznych zachowań. Psychoterapia komunikacyjna jako istotę konfliktu wskazuje to, co dzieje się między członkami rodziny, zwłaszcza w sferze komunikacji. Analiza tej dziedziny prowadzi do ujawnienia prawdziwych przyczyn konfliktów w rodzinie. Celem działania terapeuty staje się zmiana wzorów komunikacji podtrzymujących problematyczne zachowanie i dążenie do wytworzenia relacji symetrycznej, w której oboje partnerów zachowuje pozycję równości w związku. Wyjątkowy nacisk na sprawne działanie rodziny kładzie podejście strukturalne. W podejściu tym terapeuta dąży do takiego przebudowania struktury rodziny, aby była ona w stanie samoistnie sobie radzić z pojawiającymi się problemami. Tu przeszkodą może być zbytnia jej hierarchiczność, to jest zbyt sztywne stosowanie zasad, uniemożliwiające dostosowanie się do zmiennych warunków otoczenia i zmian w zachowaniu określonych domowników. Powstała wskutek działań terapeutycznych zmiana struktury rodziny wpłynie pozytywnie na zmianę zachowań jej członków.