Zaburzenie osobowości borderline (BPD – Borderline Personality Disorder) to jedno
z najczęściej diagnozowanych zaburzeń osobowości. Charakteryzuje się
niestabilnością emocjonalną, impulsywnością, trudnościami w relacjach
interpersonalnych oraz skłonnością do autoagresji. Osoby z BPD często doświadczają
intensywnego lęku przed odrzuceniem, co prowadzi do skrajnych reakcji
emocjonalnych i trudności w budowaniu trwałych relacji.
Terapia osób z borderline stanowi wyzwanie dla terapeutów, jednak odpowiednie
podejście, konsekwencja i empatia mogą pomóc w poprawie jakości życia pacjentów.
W niniejszym artykule omówimy skuteczne metody pracy terapeutycznej, trudności
związane z terapią oraz sposoby na zwiększenie skuteczności interwencji.
1. Charakterystyka osób z borderline
Osoby z borderline często doświadczają:
- Skrajnych wahań emocjonalnych – od intensywnej radości po głęboką
rozpacz w krótkim czasie. - Lęku przed porzuceniem – nawet neutralne sytuacje mogą być
interpretowane jako oznaka odrzucenia. - Impulsywnych zachowań – nadużywanie substancji, ryzykowne zachowania
seksualne, samookaleczenia. - Trudności w budowaniu stabilnych relacji – idealizowanie i dewaluowanie
bliskich osób. - Chronicznego poczucia pustki – uczucie wewnętrznej pustki, które prowadzi
do desperackich prób znalezienia sensu życia.
Terapia wymaga zrozumienia tych mechanizmów oraz zastosowania metod
dostosowanych do specyficznych trudności pacjentów.
2. Wyzwania w pracy terapeutycznej z osobami z BPD
Praca z osobami z borderline niesie ze sobą szereg trudności, takich jak:
- Silne reakcje emocjonalne pacjentów – mogą one wpływać na relację
terapeutyczną. - Testowanie granic terapeuty – pacjenci często sprawdzają, czy terapeuta
„ich nie opuści”. - Wysoka skłonność do zachowań autodestrukcyjnych – konieczność stałej
czujności i monitorowania ryzyka. - Trudność w utrzymaniu stabilności terapii – pacjenci mogą niechętnie
kontynuować terapię, szybko zniechęcać się lub zmieniać terapeutów.
3. Skuteczne podejścia terapeutyczne
a) Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT)
Jedna z najbardziej skutecznych metod w leczeniu borderline, opracowana przez
Marshę Linehan. DBT łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej z technikami
uważności i akceptacji.
Kluczowe elementy DBT:
- Regulacja emocji – nauka identyfikowania i kontrolowania intensywnych
emocji. - Tolerancja na stres – rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnymi
sytuacjami bez uciekania się do destrukcyjnych zachowań. - Skuteczność interpersonalna – poprawa komunikacji i umiejętności
budowania zdrowych relacji. - Uważność (mindfulness) – zwiększenie świadomości swoich myśli i emocji,
co pomaga w unikaniu impulsywnych reakcji.
b) Terapia schematów
Metoda opracowana przez Jeffrey’a Younga, która koncentruje się na zmianie
głęboko zakorzenionych negatywnych schematów myślenia i zachowania. Terapia
schematów pomaga pacjentom zrozumieć, skąd pochodzą ich destrukcyjne wzorce i
jak można je zastąpić zdrowszymi strategiami.
Główne elementy terapii schematów:
- Identyfikacja destrukcyjnych schematów (np. schemat porzucenia, deprywacji
emocjonalnej). - Praca nad wzmocnieniem „zdrowego dorosłego” w pacjencie, aby mógł lepiej
radzić sobie z emocjami. - Techniki pracy z wewnętrznym „zranionym dzieckiem” – pomagają
pacjentowi lepiej rozumieć i akceptować swoje potrzeby emocjonalne.
c) Terapia oparta na mentalizacji (MBT)
MBT (Mentalization-Based Therapy) pomaga osobom z BPD lepiej rozumieć swoje
własne emocje i myśli oraz emocje innych ludzi. Dzięki temu pacjenci uczą się
bardziej świadomego reagowania w relacjach interpersonalnych.
Główne cele MBT:
- Rozwijanie zdolności do refleksji nad własnymi emocjami.
- Unikanie automatycznych, impulsywnych reakcji na trudne sytuacje.
- Poprawa jakości relacji interpersonalnych.
d) Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Choć CBT nie jest główną metodą stosowaną w terapii borderline, może pomóc w
pracy nad konkretnymi trudnościami, takimi jak negatywne schematy myślenia, lęki
czy impulsywność.
4. Rola terapeuty i kluczowe zasady w pracy z osobami z BPD
Terapia osób z borderline wymaga od terapeuty specyficznych umiejętności i
odpowiedniego podejścia. Kluczowe zasady to:
- Ustalanie jasnych granic – konsekwencja i stabilność w relacji
terapeutycznej są kluczowe. - Empatia i akceptacja – pacjenci z BPD często odczuwają wstyd i lęk przed
oceną, dlatego ważne jest okazywanie im akceptacji. - Zachowanie spójności – unikanie skrajnych reakcji i traktowanie pacjenta w
sposób przewidywalny i stabilny. - Monitorowanie ryzyka samookaleczeń i myśli samobójczych – konieczna
jest stała czujność i interwencja w sytuacjach kryzysowych. - Praca nad budowaniem tożsamości pacjenta – osoby z BPD często mają
trudności z określeniem, kim są i czego chcą od życia.
Praca terapeutyczna z osobami z borderline jest wymagająca, ale również daje
możliwość realnej poprawy ich jakości życia. Dzięki nowoczesnym podejściom,
takim jak terapia dialektyczno-behawioralna, terapia schematów czy terapia oparta na
mentalizacji, pacjenci mogą nauczyć się lepszego radzenia sobie z emocjami,
budowania zdrowych relacji i unikania autodestrukcyjnych zachowań.
Kluczowe jest jednak, aby terapia była konsekwentna, stabilna i dostosowana do
indywidualnych potrzeb pacjenta. Osoby z borderline, mimo swoich trudności, mają
ogromny potencjał do zmiany – potrzebują jedynie odpowiedniego wsparcia i narzędzi,
by nauczyć się funkcjonować w sposób bardziej zrównoważony i
satysfakcjonujący.
Katarzyna Król
Psychologiczne aspekty współczesnych zagrożeń dla życia i zdrowia
Hipnoza jako element psychoterapii – skuteczność, zastosowanie i kontrowersje